16.4. Rachunkowość zabezpieczeń

Grupa ORLEN stosuje rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych oraz wartości godziwej w odniesieniu do przyjętych następujących strategii:

  • przepływów pieniężnych dotyczące:
    • terminowych transakcji sprzedaży i zakupu walut zabezpieczających działalność operacyjną;
    • zabezpieczenia zmiany marż na sprzedawanych produktach rafineryjnych,
    • zabezpieczenia okresowego zwiększenia zapasów operacyjnych,
    • zabezpieczenia niedopasowania czasowego wynikającego ze sprzedaży produktów rafineryjnych.
  • wartości godziwej dotyczące:
    • zabezpieczenia sprzedaży asfaltów i paliwa lotniczego po cenie stałej.

Obecnie źródłami nieefektywności w przypadku stosowania rachunkowości zabezpieczeń dla ryzyka walutowego jest różnica pomiędzy terminem zapadalności dla instrumentu zabezpieczającego, przypadającego na ostatnie dni robocze miesiąca M-1 a terminem zapadalności pozycji zabezpieczanej, gdzie przychody ze sprzedaży produktów petrochemicznych i rafineryjnych realizowane są w pierwszych kolejnych dniach danego miesiąca M.

Natomiast w przypadku ryzyka towarowego źródła nieefektywności wynikają z wyznaczonych na pozycję zabezpieczaną komponentów ryzyka, będących elementem składowym uprawdopodobnionego planowanego przyszłego zakupu ropy a instrumentami zabezpieczającymi opartymi wyłącznie o indeksy towarowe sprzedawanych produktów rafineryjnych.

Dla kursu USD/PLN występuje częściowo naturalny hedging, gdyż przychody ze sprzedaży produktów uzależnionych od kursu USD są równoważone przez koszty zakupu ropy w tej samej walucie. Z uwagi na fakt posiadania przez PKN ORLEN długiej pozycji w EUR oraz historycznie utrzymujące się na stosunkowo niskim poziomie stopy procentowe dla EUR (w porównaniu do stóp w PLN) uznano, iż zasadne jest dążenie do sytuacji, w której Grupa posiada zobowiązania dłużne częściowo w walucie obcej.

Informacja o instrumentach zabezpieczających – struktura terminowa zapadalności

2021

Rodzaj ryzyka / typ instrumentu Jednostka miary do 1 roku powyżej 1
do 3 lat
powyżej 3
do 5 lat
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych        
Ryzyko walutowe        
Forwardy walutowe – zabezpieczenie pozycji długiej (kupno)        
Nominał USD  8 058 576  9 076 707  –
Średni kurs USD/PLN    3,97  3,72  –
Forwardy walutowe – zabezpieczenie pozycji krótkiej (sprzedaż)        
Nominał EUR  480 000 000  930 000 000  455 000 000
Średni kurs EUR/CZK    27,27  27,29  27,76
Nominał EUR  501 000 000  1 026 500 000  794 500 000
Średni kurs EUR/PLN    4,64  4,71  4,88
Nominał USD  –  –  –
Średni kurs USD/PLN    –  –  –
Ryzyko towarowe        
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych przychodów (sprzedaż)        
Benzyna        
Wolumen MT  11 800  –  –
Średnia cena    646,00  –  –
Olej napędowy        
Wolumen MT  70 000  –  –
Średnia cena    642,00  –  –
Ropa naftowa        
Wolumen BBL  –  –  –
Średnia cena    –  –  –
Olej opałowy        
Wolumen MT  –  –  –
Średnia cena    –  –  –
Swap towarowy – zapasy (kupno)        
Benzyna        
Wolumen MT  –  –  –
Średnia cena    –  –  –
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych kosztów wytworzenia (kupno)        
Ropa naftowa        
Wolumen BBL  –  –  –
Średnia cena    –  –  –
Zabezpieczenie wartości godziwej        
Ryzyko towarowe        
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych przychodów (kupno)        
Ropa naftowa        
Wolumen BBL  122 400  178 550  –
Średnia cena    65,84  50,84  –

2020

Rodzaj ryzyka / typ instrumentu Jednostka miary do 1 roku powyżej 1
do 3 lat
powyżej 3
do 5 lat
powyżej
5 lat
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych        
Ryzyko walutowe  
Forwardy walutowe – zabezpieczenie pozycji długiej (kupno)        
Nominał USD  12 923 334  6 813 312  –  –
Średni kurs USD/PLN  3,95  3,73  –  –
Forwardy walutowe – zabezpieczenie pozycji krótkiej (sprzedaż)        
Nominał EUR  430 000 000  945 000 000  353 000 000  –
Średni kurs EUR/CZK  27,02  27,26  27,39  –
Nominał EUR  481 300 000  1 067 012 228  756 330 807  25 000 000
Średni kurs EUR/PLN  4,58  4,66  4,74  4,88
Nominał USD  900 000  –  –  –
Średni kurs USD/PLN  4,17  –  –  –
Ryzyko towarowe  
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych przychodów (sprzedaż)        
Benzyna
Wolumen MT  50 000  –  –  –
Średnia cena  437,63  –  –  –
Olej napędowy
Wolumen MT  91 250  –  –  –
Średnia cena  368,00  –  –  –
Ropa naftowa
Wolumen BBL  553 000  –  –  –
Średnia cena  38,06  –  –  –
Olej opałowy
Wolumen MT  4 000  –  –  –
Średnia cena  283,30  –  –  –
Swap towarowy – zapasy (kupno)
Benzyna
Wolumen MT  24 000  –  –  –
Średnia cena  429,75  –  –  –
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych kosztów wytworzenia (kupno)        
Ropa naftowa  
Wolumen BBL  144 000  –  –  –
Średnia cena  43,86  –  –  –
Zabezpieczenie wartości godziwej
Ryzyko towarowe
Swapy towarowe – zabezpieczenie przyszłych przychodów (kupno)        
Ropa naftowa
Wolumen BBL  265 470  138 210  –  –
Średnia cena  45,29  49,30  –  –

Planowana data realizacji zabezpieczanego przepływu pieniężnego i wartości godziwej, która zostanie ujęta w zysku lub stracie

  31.12.2021 31.12.2020
Ekspozycja walutowa operacyjna 2022-2026 2021-2026
Ekspozycja na ryzyko towarowe 2022-2023 2021-2023

 

Skutki rachunkowości zabezpieczeń dla sytuacji finansowej i wyników

2021

Typ powiązania /
rodzaj ryzyka /
typ instrumentu
Kupno (K) /
Sprzedaż (S)
Strategie zabezpieczające w ramach zabezpieczenia przepływów pieniężnych Jednostka miary Nominał/ wolumen

31.12.2021

Aktywa

31.12.2021

Zobowiązania

31.12.2021

Zmiany wartości godziwej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie)
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych
Ryzyko walutowe
FX_EUR.PLN  S sprzedaż produktów denominowanych/indeksowanych w walutach obcych  EUR  2 322 000 000  1  674  (581)
FX_EUR.CZK  S  EUR  1 865 000 000  220  59  10
FX_USD.PLN  K dostawy za zakupy denominowane w walucie obcej lub indeksowane do kursu waluty obcej  USD  17 135 283  6  –  8
FX_USD.PLN  S sprzedaż produktów denominowanych/indeksowanych w walutach obcych  USD  –  –  –  –
   227  733  (563)
Ryzyko towarowe
Ropa naftowa  S niedopasowanie czasowe na zakupach ropy
zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych
 BBL  –  –  –  27
Ropa naftowa  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  BBL  –  –  –  (4)
Benzyna  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  11 800  –  3  6
Benzyna  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  (2)
Olej napędowy  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  –
Olej napędowy  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  70 000  –  8  14
Olej opałowy  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  –
Paliwo lotnicze  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  –
   –  11  41
   227  744  (522)
Zabezpieczenie wartości godziwej  
Ryzyko towarowe
Ropa naftowa  K sprzedaż asfaltu w cenie stałej  BBL  300 950  19  –  14
Olej opałowy  K sprzedaż asfaltu w cenie stałej  MT  –  –  –  –
   19  –  14
   246  744  (508)
Wartość bilansowa została ujęta w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Instrumenty pochodne, Nota 14.10.1, 14.10.2

2020

Typ powiązania /
rodzaj ryzyka /
typ instrumentu
Kupno (K) /
Sprzedaż (S)
Strategie zabezpieczające w ramach zabezpieczenia przepływów pieniężnych Jednostka miary Nominał / wolumen

31.12.2020

Aktywa

31.12.2020

Zobowiązania

31.12.2020

Zmiany wartości godziwej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie)
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych
Ryzyko walutowe
FX_EUR.PLN  S sprzedaż produktów denominowanych/indeksowanych w walutach obcych  EUR  2 329 643 035  10  102  (369)
FX_EUR.CZK  S  EUR  1 728 000 000  153  1  (27)
FX_USD.PLN  K dostawy za zakupy denominowane w walucie obcej lub indeksowane do kursu waluty obcej  USD  19 736 646  –  3  (6)
FX_USD.PLN  S sprzedaż produktów denominowanych/indeksowanych w walutach obcych  USD  900 000  –  –  –
   163  106  (402)
Ryzyko towarowe
Ropa naftowa  S niedopasowanie czasowe na zakupach ropy
zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych
 BBL  553 000  –  27  37
Ropa naftowa  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  BBL  144 000  4  –  4
Benzyna  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  50 000  –  10  (10)
Benzyna  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  24 000  2  –  2
Olej napędowy  K zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  (4)
Olej napędowy  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  91 250  –  21  (5)
Olej opałowy  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  4 000  –  –  –
Paliwo lotnicze  S zabezpieczenie zapasów ponadnormatywnych  MT  –  –  –  1
   6  58  25
   169  164  (377)
Zabezpieczenie wartości godziwej
Ryzyko towarowe
Ropa naftowa  K sprzedaż asfaltu w cenie stałej  BBL  403 680  6  1  2
Olej opałowy  K sprzedaż asfaltu w cenie stałej  MT  –  –  –  3
   6  1  5
   175  165  (372)
Wartość bilansowa została ujęta w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Instrumenty pochodne, Nota 14.10.1, 14.10.2

 

Zabezpieczenie przepływów pieniężnych

2021

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Zmiany wartości godziwej pozycji zabezpieczanej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie – pozycja pozabilansowa) Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń (wartość brutto) dla powiązań
pozostających w rachunkowości zabezpieczeń
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych
Ryzyko walutowe (EUR)

Przyszłe przychody ze sprzedaży

 55  (245)
Ryzyko walutowe (USD)

Przyszłe koszty wytworzenia

 (8)  4
 47  (241)
Ryzyko towarowe
Zapasy  1  –
Przyszłe przychody ze sprzedaży  (52)  (8)
Przyszłe koszty wytworzenia  5  –
 (46)  (8)
 1  (249)

2020

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Zmiany wartości godziwej pozycji zabezpieczanej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie – pozycja pozabilansowa) Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń (wartość brutto) dla powiązań
pozostających w rachunkowości zabezpieczeń
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych    
Ryzyko walutowe (EUR)    

Przyszłe przychody ze sprzedaży

 613  (361)
Ryzyko walutowe (USD)    

Przyszłe koszty wytworzenia

 4  (2)
   617  (363)
Ryzyko towarowe    

Zapasy

 (1)  1

Przyszłe przychody ze sprzedaży

 (25)  (57)

Przyszłe koszty wytworzenia

 1  4
   (25)  (52)
   592  (415)

 

Zabezpieczenie wartości godziwej

2021

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Skumulowana wartość korekty bilansowej z tytułu wartości godziwej Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, w której została ujęta wartość bilansowa Zmiana wartości korekty pozycji zabezpieczanej w danym okresie
 
Zmiany wartości godziwej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie) Różnica między zyskiem lub stratą z tytułu zabezpieczenia na instrumencie zabezpieczającym oraz pozycją zabezpieczaną
  Aktywa Zobowiązania
Ryzyko towarowe
Przyszłe przychody ze sprzedaży  –  19  Instrumenty pochodne
oraz pozostałe aktywa
i zobowiązania
 (14)  14  –

2020

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Skumulowana wartość korekty bilansowej z tytułu wartości godziwej Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, w której została ujęta wartość bilansowa Zmiana wartości korekty pozycji zabezpieczanej w danym okresie
 
Zmiany wartości godziwej (jako podstawa do ustalenia części nieefektywnej w danym okresie) Różnica między zyskiem lub stratą z tytułu zabezpieczenia na instrumencie zabezpieczającym oraz pozycją zabezpieczaną
  Aktywa Zobowiązania
Ryzyko towarowe
Przyszłe przychody ze sprzedaży  2  7  Instrumenty pochodne
oraz pozostałe aktywa
i zobowiązania
 (5)  5  –

 

Wpływ rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych na sprawozdanie z zysków lub strat i inne całkowite dochody

2021

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Zyski lub straty z tytułu zabezpieczenia dla okresu sprawozdawczego ujęte w innych całkowitych dochodach Nieefektywność zabezpieczenia ujęta w wyniku finansowym w okresie Pozycja w sprawozdaniu, gdzie została ujęta wycena nieefektywności zabezpieczenia Kwota przeklasyfikowana z innych całkowitych dochodów do wyniku finansowego jako korekta z tytułu przeklasyfikowania, ze względu na:
  Realizację pozycji zabezpieczanej w okresie (powiązania kontynuowane) Pozycja w wyniku finansowym, która zawiera korektę z tytułu przeklasyfikowania
 
Ryzyko walutowe (EUR/PLN)

forwardy walutowe

 102  –  (186)  Przychody ze sprzedaży

forwardy walutowe

 –  –  2  Koszty wytworzenia (operacyjne)

forwardy walutowe

 (676)  –  Pozostałe przychody i koszty operacyjne  287  Pozostałe przychody / koszty operacyjne
Ryzyko walutowe (USD/PLN)

forwardy walutowe

 –  –  1  Przychody ze sprzedaży

forwardy walutowe

 6  –  (3)  Koszty wytworzenia (operacyjne)

forwardy walutowe

 1  –  Pozostałe przychody i koszty operacyjne  (1)  Pozostałe przychody / koszty operacyjne
 (567)  –  100  
Ryzyko towarowe

swapy towarowe

 (6)  –  43  Zapasy

swapy towarowe

 50  (1)  Pozostałe przychody i koszty operacyjne  (180)  Przychody ze sprzedaży
 44  (1)  (137)  
 (523)  (1)  (37)  

W składnikach innych całkowitych dochodów dotyczących kapitału z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń brutto w kwocie (513) mln PLN Grupa ujmuje zyski lub straty w kwocie (523) mln PLN ujęte w 2021 roku oraz rozliczone instrumenty zabezpieczające oczekujące na pozycję zabezpieczaną w kwocie 10 mln PLN, w tym 14 mln PLN dotyczące 2021 roku i (4) mln PLN rozliczone z poprzedniego roku.

2020

Rodzaj ryzyka / typ pozycji Zyski lub straty z tytułu zabezpieczenia dla okresu sprawozdawczego ujęte w innych całkowitych dochodach Nieefektywność zabezpieczenia ujęta w wyniku finansowym w okresie Pozycja w sprawozdaniu, gdzie została ujęta wycena nieefektywności zabezpieczenia Kwota przeklasyfikowana z innych całkowitych dochodów do wyniku finansowego jako korekta z tytułu przeklasyfikowania, ze względu na:
  Realizację pozycji zabezpieczanej w okresie (powiązania kontynuowane) Pozycja w wyniku finansowym, która zawiera korektę z tytułu przeklasyfikowania
 
Ryzyko walutowe (EUR/PLN)
forwardy walutowe  (396)  –  95  Przychody ze sprzedaży
forwardy walutowe  –  –  2  Koszty wytworzenia (operacyjne)
Ryzyko walutowe (USD/PLN)
forwardy walutowe  –  –  (4)  Przychody ze sprzedaży
forwardy walutowe  (6)  –  (12)  Koszty wytworzenia (operacyjne)
forwardy walutowe  –  (167)  Pozostałe przychody / koszty operacyjne
 (402)  –  (86)  
Ryzyko towarowe
swapy towarowe  –  Pozostałe przychody i koszty operacyjne  202  Zapasy
swapy towarowe  25  1  Pozostałe przychody i koszty operacyjne  (363)  Przychody ze sprzedaży
 25  1  (161)  
 (377)  1  (247)  

 

Uzgodnienie kapitału z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń

2021

  Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń w podziale na
  Część efektywna zmiany wartości godziwej Część efektywna z tytułu rozliczenia instrumentów Koszt zabezpieczenia Razem
związany z wystąpieniem transakcji
Ryzyko walutowe        
01.01.2021 (363) 14  402  53 
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych * 122  (29) (650) (557)
Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna) (58) (20) (393) (471)
Reklasyfikacja do wyniku finansowego w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej, w tym: 180  (286) (100)
reklasyfikacja instrumentów z poprzedniego roku – brak pozycji zabezpieczanej –  (10) (4)
Instrumenty do rozliczenia –  (15) 29  14 
31.12.2021 (241) (15) (248) (504)
Ryzyko towarowe        
01.01.2021 (52) –  –  (52)
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych 44  –  –  44 
Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna) (110) –  n/d  (110)
Reklasyfikacja do wyniku finansowego w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej 137  –  n/d  137 
Rozliczenie części nieefektywnej 17  –  n/d  17 
31.12.2021 (8) –  –  (8)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń brutto 01/01/2021 (415) 14  402 
Podatek odroczony od rozliczenia i wyceny instrumentów zabezpieczających 60  (78) (17)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń netto 01.01.2021 (355) 15  324  (16)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń brutto 31.12.2021 (249) (15) (248) (512)
Podatek odroczony od rozliczenia i wyceny instrumentów zabezpieczających 37  42  82 
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń netto 31.12.2021 (212) (12) (206) (430)
* istotna zmiana kosztów zabezpieczenia związanego z wystąpieniem transakcji wynika głównie z podwyżki stóp procentowych, a w konsekwencji zmiany czynników dyskontowych, stosowanych w rozliczeniach transakcji terminowych, a także kształtowania się kursu EUR/PLN.

2020

Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń w podziale na

Część efektywna zmiany wartości godziwej Część efektywna z tytułu rozliczenia instrumentów Koszt zabezpieczenia Razem
związany z wystąpieniem transakcji
Ryzyko walutowe
 01.01.2020  298  16  147  461
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych  (661)  (2)  255  (408)
Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna)  (740)  –  415  (325)
Reklasyfikacja do wyniku finansowego w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej, w tym:  97  (16)  (167)  (86)
 reklasyfikacja instrumentów z poprzedniego roku – brak pozycji zabezpieczanej  –  (35)  (11)  (46)
Instrumenty do rozliczenia  (18)  14  7  3
31.12.2020  (363)  14  402  53
Ryzyko towarowe
01.01.2020  (40)  –  –  (40)
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych  (12)  –  –  (12)
Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna)  186  –  n/d  186
Reklasyfikacja do wyniku finansowego w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej  (161)  –  n/d  (161)
Rozliczenie części nieefektywnej  (37)  –  n/d  (37)
31.12.2020  (52)  –  –  (52)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń brutto 01.01.2020  258  16  147  421
Podatek odroczony od rozliczenia i wyceny instrumentów zabezpieczających  (62)  (3)  (28)  (93)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń netto 01.01.2020  196  13  119  328
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń brutto 31.12.2020  (415)  14  402  1
Podatek odroczony od rozliczenia i wyceny instrumentów zabezpieczających  60  1  (78)  (17)
Kapitał z tytułu stosowania rachunkowości zabezpieczeń netto 31.12.2020  (355)  15  324  (16)

 

Wyniki wyszukiwania